De familie Lewenstein houdt vol dat de gemeente Amsterdam het schilderij Bild mit Häusern van Wassily Kandinsky moet teruggeven, omdat het van hen is afgepakt tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Het Parool 12 maart 2021, 16:22
Het schilderij Bild mit Häusern (1909) van de familie Lewenstein werd in 1940 op een veiling gekocht door het Stedelijk Museum. BEELD WASSILY KANDINSKY
Daarom gaat de familie in hoger beroep tegen een vonnis van de rechtbank Amsterdam van 16 december. De rechtbank stelde toen dat de gemeente Amsterdam het schilderij niet terug hoefde te geven.
Het schilderij maakte voor de oorlog deel uit van de kunstverzameling van het echtpaar Lewenstein. Op 9 oktober 1940 kocht de gemeente het werk op een veiling, terwijl onbekend was hoe het schilderij daar terecht was gekomen, en nam het op in de collectie van het Stedelijk Museum, dat toen nog niet onafhankelijk was.
In 2012 vroegen de erfgenamen van het echtpaar de gemeente om teruggave van het schilderij. Beide partijen besloten daarop gezamenlijk om de Restitutiecommissie van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen bindend advies te laten uitbrengen over de vraag of het schilderij inderdaad aan de erfgenamen moest worden teruggegeven.
Een onderzoek van vier jaar leidde uiteindelijk tot de conclusie dat dat niet hoefde. Het zou namelijk geen roofkunst zijn; de familie zou het schilderij vanwege financiële moeilijkheden hebben laten veilen in 1940.
De erfgenamen waren het daar niet mee eens en stapten naar de rechter. Maar die stelde hen afgelopen december op alle punten in het ongelijk, onder meer omdat was afgesproken dat het advies van de commissie bindend zou zijn.
Naziroofkunst
In dezelfde maand kwam een rapport uit van de commissie-Kohnstamm, waaruit blijkt dat Nederland te weinig doet aan de teruggave van naziroofkunst. Dat is in strijd met internationale afspraken. Bovendien is het dankzij verbeterde technologie nu beter mogelijk om de geschiedenis van een kunststuk te achterhalen. Volgens de commissie moet er een betere belangenafweging zijn, waarbij ‘herstel van onrecht’ voorop staat.
Onlangs sloot de gemeente Amsterdam zich hierbij aan. De gemeente wilde daarom dat de Restitutiecommissie nogmaals bekijkt of het schilderij van Kandinsky moet worden teruggegeven, aan de hand van de nieuwe belangenafweging.
De erfgenamen zien dat echter niet zitten. De eerste procedure duurde in totaal vijf jaar, en volgens de Lewensteins is al helder wat er moet gebeuren. “Nu de belangenafweging ten gunste van het Stedelijk Museum van tafel is, dient het schilderij te worden teruggegeven.”
Het Stedelijk kocht Bild mit Häusern voor 160 gulden; de oorspronkelijke waarde zou ongeveer 2000 tot 3000 gulden zijn. Inmiddels zou het werk rond de 20 miljoen euro waard zijn.
